Fragmenty wywiadu:

"Ja odbyłem chyba dwukrotnie taką wędrówkę ulicami, placami, zaułkami, zakątkami. Bo to jest istotne. "

"To jest mieszkanie. Tu są okna, tu sypialenka, tu nasz salonik. Tu mieszkała rodzina Żydowska, o których wspominam w Naszym Dzienniku, po tamtej stronie mieszkała rodzina karaimska z Trok, innego wyznania. Karaimi. A po przekątnej mieszkał ksiądz Dobrski. "

"To jest bardzo ładne co teraz powiem, bardzo istotne. Nie darowałbym sobie, gdybym o tym nie powiedział. Mianowicie od najwcześniejszych lat dziecinnych w tym pokoiczku małym - ja tam z ojcem spałem. Pierwsze co widziałem, to dwa takie landszafciki. Landszaft. To z niemieckiego. Obrazki, jakaś brzózka, drugie to jakiś domek, jakieś zarośla, gdzieś jakaś woda. I to, całe szczęście, że ja to ze sobą zabrałem, zabraliśmy. Bo teraz, ja powiem tak nawet bardzo wolno. Że te obrazki były pierwszym odbiorem wrażeń wizualnych w domu, bo ja nie mówię na spacerach: drzewa, ogrody, kwiaty itd. Że te obrazki, te landszafciki na mnie patrzą, mną tamtym na takiego jakim jestem dzisiejszym. Takie powiedziałbym, no takie słowo jest: terapia, tak? Terapeutyczne. Także radzę Radkowi, żeby to co z najwcześniejszych lat kiedy już się coś rozróżniało, wiedziało, kolory, kształty żeby to mieć całe życie. Bo na stare lata to są skarby. "

"Bardzo lubiłem wędrówki, ja w ogóle już w dzieciństwie miałem opinię samotnika. Mimo, że koledzy, koleżanki. Znaczy u nas nie było koedukacyjnych, przed wojną, powszechnych szkół. Ale jak już Rosjanie weszli, to było koedukacyjne. Odbywałem pasjami, wędrówki ze Lwowskiej do dworca i z powrotem. Lubiłem wędrować ulicami i powiedział bym, nawet obserwować jakieś scenki rodzajowe. Lubiłem ulicę Niemiecką, bardzo. (…)"

"Rzeczy wszystkie były w wagonie. Bo to duży, ładny… No ładny, jak tam ładny. Towarowy wagon. Ja nie wiem jak to wszystko się tam zmieściło. "

"Na granicy oczywiście, sama granica… co to było. To jest bardzo straszne. To Rosjanie mieli takie długie, ostre pręty i za tymi szafami, kuframi, skrzyniami kłuli żeby kogoś tam znaleźć, że krzyknie i się zdradzi. A były takie przypadki. Obuchowicz właśnie tak żonę przewiózł. Wilnianin, akowiec, mieszka w Sopocie. Żonę zresztą poszukiwaną przez NKWD."

Jak spędzał Pan czas w pociągu?

"No więc, dużo się spało i może sen był zbawczy, bo oczywiście było. Właśnie, sen był pewnym dobrodziejstwem. Zbawczym, że człowiek zapominał. To była taka dawka czegoś, no powiedzmy, coś z farmakologii. Morzył sen w drodze, mnie bardzo morzył."

"Z nami wędrował, w tym samym transporcie dyrektor gimnazjum Zygmunta Augusta, które ukończył Czesław Miłosz, taka ciekawostka. On wspomina to gimnazjum, w jednej ze swoich książek. Właśnie poświęconej Wilnu. Zapomniałem tytułu, tego wrażenia. Profesor Żelski. Tak się nazywał. On zmarł w Olsztynie."

"Ja mianowicie mam aparat radiowy firmy Philipsa, myśmy na raty kupili w  37 roku, chyba  w 37. I to radio ani, jak to mówią, ani Ruskim ani Szkopom mnie oddaliśmy, bo to trzeba było przekazywać. Ja słuchałem przede wszystkim Londynu, Wolnej Europy wtedy nie było. Audycji londyńskich, BBC. No i notatki z tego robiłem, no nie powiem że głupi byłem bo się też bałem. I te notatki z bieżących wydarzeń na froncie alianckim, przekazywałem mojemu szefowi w elektrowni miejskiej. Kierownikowi - panu Szturowi. Oni też nie mieli radia. I akurat oni mieszkali w jednym domu z tą rodziną Markowiczów. Myśmy się zgadali. – Panie Macieju! Potem byliśmy już per „ty”. To od pana były te najświeższe wiadomości co mówi Londyn."

"Ja poszukiwałem… Znaczy nie poszukiwałem, wędrując w ogóle przez kraj, a szczególnie może przez Wrzeszcz. Rozglądałem się za jakimiś konturami w architekturze, który by mi przypominały Wilno. I proszę sobie wyobrazić, że ulica de Gaullea ma takie coś, tylko tam Ostrej Bramy nie ma, właśnie niektórzy Wilnianie, już sędziwi, już ich nie ma – bo to już czas pogrzebów niestety, tak mówią."

"W każdym razie zabrałem ze sobą poza bagażem koniecznym bagaż duchowy, z którego po dziś dzień czerpię"

Proszę powiedzieć na zakończenie, chciałam zapytać o Pana tożsamość.

"Oczywiście narodowość polska, no bo nie inna. Obywatelstwo tym bardziej. Natomiast odczuwam… Ja mam własną niszę duchową i to jest skarb. Mogę jechać nie wiem jak długo i nigdy się nie nudzę. Nie to, że mam lekturę. Przede wszystkim, jak lustruję swoje lata, to przed snem. Ja  przed snem, kiedy odmawiam tę pierwszą alfatihę, surę otwierającą Koranu po arabsku, to jednocześnie przywołuję fragmenty mojego dzieciństwa. Bo dzieciństwo to jak Adam Mickiewicz mówi, to są lata święte. Także, jestem… powiedziałbym… Mam własną świątynię. O tak bym powiedział, bo każdy będąc w jakiejś powiedzmy wyznaniu, religii, ma jeszcze religijkę własną. Bo mówił niezapomniany Kisielewski, że trzeba mieć własną filozofijkę. Więc to się dopracowuje dziesięcioleciami, więc to nie jest  lekko."

Przeczytaj całość: