Fragmenty wywiadu:

"mój ojciec Jan Gumowski był dyrektorem Państwowej Szkoły Technicznej w Wilnie przy Holenderni. Jak wybuchła wojna, to został, oczywiście odsunięty od swojego stanowiska, ale do tej szkoły miał zawsze ogromny sentyment i zapał. Zresztą, tam chyba atmosfera w tej szkole była bardzo, bardzo taka jakaś sprzyjająca. I pracy i kontaktom. Także, w 1945 roku, kiedy właśnie wyłoniła się sprawa wyjazdu stamtąd, ojciec napisał tutaj list. Zresztą mam tutaj to pismo napisane na takiej bardzo kulawej maszynie do pisania, która się ostała po wojnie. I napisał do Ministerstwa Oświaty, że proponuje przewiezienie, jakby przeniesienie częściowe tej szkoły technicznej. W sensie kadry nauczycielskiej, administracyjnej i innej. Tutaj właśnie, do Gdańska. A Gdańsk właśnie tak wybrał, bo wydawało mu się, że tutaj właśnie będzie można. I tak trzeba będzie coś tutaj robić, więc to by było właśnie według niego bardzo sensowne. No, i rzeczywiście otrzymał odpowiedź stąd, że jak najbardziej i przyjechał tutaj do Gdańska."

"I przyjechał i zorganizował szkołę, która wówczas nosiła nazwę GTSAN, a teraz to są Zakłady Kształcenia Ustawicznego. To jest na końcu Okopowej. A w ogóle historia tej szkoły na Okopowej też jest dość ciekawa, bo to była swego czasu, kiedyś przed wojną w okresie międzywojennym to była w ogóle Szkoła Polska w Gdańsku i było nawet tak, że z tej szkoły, zdaje się 30 osób było wysłanych na studia do tej Szkoły Technicznej w Wilnie. Bo ona miała, powiedzmy status szkoły wyższej. To było coś pomiędzy technikum a nie było Politechniki w Wilnie. Teraz to jest politechnika."

"Tylko pamiętam taki tapczan, od którego się odcięło nogi, żeby na tym spać, bo to było przecież parę tygodni jazdy. Był strasznie wysoko i ja pierwszy raz w życiu miałam takie klaustrofobiczne odczucia. "

"Tylko pamiętam, jak się przekraczało granicę i zobaczyłam żołnierza z orzełkiem. Wszakże bez korony, ale to pamiętam. I wtedy okazało się, że to już jest Polska. "

"I pamiętam przyjazd do Wrocławia. Bo do Gdańska jechaliśmy przez Wrocław. To w ogóle przedziwnymi drogami się jechało. Pewno tam, gdzie było można. I pamiętam miasto szkieletów. Jak staliśmy Wrocław. Zupełnie zrujnowany. (…) Pamiętam tylko, że stały tam takie szkielety, szkielety domów."

"No, a potem już przyjechaliśmy tutaj. Tutaj był ojciec. Bardzo chciałam od razu pojechać nad morze, zobaczyć jak morze wygląda. Pojechałam nad morze i morza w ogóle nie rozpoznałam. Patrzyłam w przelocie, tam, wtedy tam, tak jak i teraz. Są takie  przejścia na plażę. To wydawało mi się, że tam jest góra węgla nasypana. Że to nie jest morze, tylko węgiel. Mówię – skąd tyle węgla? "

"Tak, przemyciłam jedną zabawkę. (...) to ja miałam takiego jednego dużego siedzącego psa. Taki był nie pluszowy, ale właśnie taki. I on zajmował dość dużo miejsca, bo był taki niewymiarowy, taki siedzący pies. I miałam go zostawić. Ale go zapakowałam, zabiłam skrzynię gwoździami, i do takiej skrzyni.... /rozmówczynie śmieją się/ Tam, gdzieś go, wśród tych skrzyń, tam go przemyciłam. I jeszcze egzystował przez jakiś czas. Potem już mu trociny bokami wychodziły. /rozmówczynie śmieją się/ "

"Tam na podwórku było trochę dzieci, takich żulików wileńskich, z którymi ja się bardzo chętnie bawiłam, z kolegami rodziny. Kiedyś nawet miałam szlaban przez pół roku, nie mogłam wychodzić na dwór. Ale dla nas, jak wyły syreny alarmowe, to była straszna frajda. My to odbierali jako straszną zabawę, bo wtedy kazali wszyscy schodzić do schronu, siedzieć w schronie, bo schron był wybudowany. Właśnie tam, na tym zaułku dobroczynnym. No, a  my ciągle wyrywaliśmy się z tego schronu i biegaliśmy po podwórku. I to była straszna frajda, jak się udało tak uciec i biegać po tym. No, to pamiętam, że kiedyś, w czasie takiego nalotu, zastało nas chyba przy zbieraniu pokrzywy na jarzynkę, bo z tego się robiło. I właśnie tam, na ten sygnał alarmowy, wszyscy się  tam rzucili na ziemię. I tego nie pamiętałam, ale potem mama się śmiała. No, bo wszyscy się rzucili i mnie przykryli, bo zawsze się odruchowo chroni dziecko. A ja podobno powiedziałam – ''Co żeście się tak na mnie rzucili? Kto rękami, kto nogami, a kto tyłkiem?''./śmiech rozmówczyń/ "

"Z tymże w tej chwili mi się wydaje, że może trochę na mnie działał nastrój rodziców, którzy w prawdzie nie mówili o tym, jak im jest źle, tęskno, nie użalali się. Nie było zupełnie, powiedzmy, tego. Ale ja sobie dopiero później wiele lat zdałam sprawę, do jakiego stopnia to było dla nich jednak stresujące i jaki uraz. No, po prostu, zapadł się świat w pewnym sensie. Ojciec nie wracał, znaczy w ogóle nie mówił nigdy. Nie wypowiadał się, że coś w ogóle jest nie tak z w związku z tym. Mama bardzo często, mama moja bardzo lubiła przyrodę, lasy, zieleń."

Przeczytaj całość: